ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ (Guru ramdas ji da lekh) ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਚੋਥੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਹੋਏ ਸਨ, ਆੱਪ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ, ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਅਮ੍ਰਤ ਸਰ ਵਿਖੇ ਜਾਤ ਪਾਂਤ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਾਇ ਲੰਗਰ ਸੇਵਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ| ਇਸ ਪੋਸਟ ਵਿਖੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਦੇ ਸੰਪੂਰਨ ਜੀਵਨ ਵਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਤੀ ਜਾਵੇਗੀ|
Guru ramdas ji da lekh
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਦਾ ਜਨਮ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਸਤੰਬਰ 1534 ਨੂੰ ਚੂਨਾ ਮੰਡੀ, ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਹਰਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿਆਜੀ ਸੀ, ਆਪ ਜੀ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਨੇਕਦਿਲ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ।
| ਪੂਰਾ ਨਾਂ | ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ |
| ਬਚਪਨ ਦਾ ਨਾਂ | ਜੇਠਾ ਜੀ |
| ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾ | ਹਰਦਾਸ ਜੀ |
| ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾ | ਦਯਾਜੀ ਸੀ |
| ਪਤਨੀ ਦਾ ਨਾਂ | ਮਾਤਾ ਭਾਣੀਜੀ |
| ਜਨਮ | ਜਨਮ 24 ਸਤੰਬਰ 1534 |
| ਜਨਮ ਥਾਂ | ਚੂਨਾ ਮੰਡੀ, ਲਾਹੌਰ |
| ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਗੁਰੂ | ਚੋਥੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ |
ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਬਚਪਨ ਦਾ ਨਾਮ “ਜੇਠਾ ਜੀ” ਸੀ, ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ। ਆਪ ਦੇ ਘਰ ਕੋਈ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਆਪ ਜੀ ਆਪਣੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਕੋਲ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਤੁਸੀਂ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਗਰਮ ਛੋਲੇ ਵੀ ਵੇਚਦੇ ਸੀ, ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਮਿਹਨਤ ਕਰ ਕੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਸੀ।
ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਗੁਰੂ ਬਣਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ
ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਤਸੰਗੀ ਜਥੇ ਮਿਲੇ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਅਤੇ ਅਪਣੀ ਸਪੁੱਤਰੀ ਭਾਨੀ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨਾਲ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਸੇਵਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਵਾਂਗ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਵਿਵਾਹ, ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਸੁਪੁਤ੍ਰੀ ਮਾਤਾ ਭਾਣੀਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਇਆ| ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਸੀ | ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਭਾਣੀ ਜੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ, ਮਹਾਂਦੇਵ ਅਤੇ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਹੋਏ ਸਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪੰਜਵੇ ਗੁਰੂ ਬਣੇ|
ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ
ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਬੇਟੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਤੀ ਵੀ ਉੱਥੇ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਮਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦਾ ਸੀ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਹੀ ਗੱਦੀ ਦੇ ਵਾਰਸ ਬਣ ਜਾਣ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਹ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਊਨਾ ਨੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਦੋਵਾਂ ਜਵਾਈਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਰਖਿਆ।
ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਜਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦੀਤਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ‘ਥੜਾ‘ ਬਣਾਣਾ ਹੈ|
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਸੁਣ ਕੇ ਦੋਵੇਂ “ਥੜਾ “ਬਣਾਣ ਲੱਗੇ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੰਮ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਇਸ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ‘ਥੜਾ ‘ਬਣਾਓ । ਊਨਾ ਨੇ ਦੁਬਾਰਾ ‘ਥੜਾ ‘ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ, ਜਦੋਂ ‘ਥੜਾ ‘ਬਣ ਕੇ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਊਨਾ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕੰਮ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੰਮ ਗਲਤ ਹੋਆ ਹੈ। ਇਸ ਥੜੇ ਨੂੰ ਤੋੜੋ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਨਵਾਂ ‘ਥੜਾ ‘ਬਣਾਉ, ਦੋਵੇਂ ਦੁਬਾਰਾ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਥੜਾ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਅਜਿਹਾ ਲਗਭਗ 4 ਵਾਰ ਹੋਇਆ, ਦੋਨੋਂ ਜਵਾਨ ਥੜਾ ਬਣਾਉਦੇ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋੜਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇ ਦਿੰਦੇ |
ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਵੀਂ ਵਾਰ ‘ਥੜਾ ‘ਤੋੜ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੂਜੇ ਜਵਾਈ ਨੇ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਹੁਕਮ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ‘ਥੜਾ ‘ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ, ਪਰ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਲੈ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਸਫਲ ਹੋਏ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰ ਗੱਦੀ ਮਿਲਣਾ
ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਸਾਰੇ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੱਦੀ ਦਾ ਵਾਰਸ ਬਣਾ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। ਅਤੇ 1 ਸਤੰਬਰ 1574 ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰਗੱਦੀ ਸੌਂਪੀ। ਆਪ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਸਨ, ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਪਣਾ ਡੇਰਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਉਸ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਅਦਭੁਤ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ।
ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਅਦਭੁਤ ਸ਼ਕਤੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਉਸ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਰਗਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰੋਵਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਸ ਸਥਾਨ ਦਾ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਿਆ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਬਣਵਾਇਆ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵੇਲੇ ਸ੍ਵਰਨ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਕੀਤੇ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਨੇਕ ਦਿਲ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਹਾਨ ਕੰਮ ਕੀਤੇ।
- ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇ ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਸੀ, ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਗੇਟ ਬਣਵਾਏ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਬਰਾਬਰ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਹਰ ਧਰਮ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਵਰਨ ਮੰਦਰ ਆਉਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਮਿਲੇ|
- ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਲੰਗਰ ਪ੍ਰਥਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਮੁਦਾਇ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਛਕ ਸਕਦੇ ਸਨ।
- ਗੁਰੂ ਜੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਨਰਮ ਦਿਲ ਦਾ ਸਲੂਕ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰਾਜਾ ਅਸ਼ੋਕ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ 1 ਸਾਲ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਮੁਆਫ ਕਰਵਾ ਦਿਤਾ ਸੀ।
- ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਲਾਵਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 30 ਰਾਗਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸੀ ਅਤੇ 638 ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਜਨਾਂ ਦੀ ਆਪ ਜੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।
- ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਬਡਾ ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕ ਸੀ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਦਾਨ ਲੈਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਕਬਰ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅਕਬਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਲਈ ਦਾਲ ਮੰਗਵਾਈ ਸੀ।
- ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਸਮ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ 4 ਸਾਲ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1 ਸਤੰਬਰ 1581 ਈ ਵਿਖੇ ਆਪ ਜੀ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਂ ਗਏ | ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ, ਆਪਣੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਅਗਲਾ ਗੁਰੂਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।
FAQ
ਉੱਤਰ– ਜਨਮ 24 ਸਤੰਬਰ 1534 ਨੂੰ ਚੂਨਾ ਮੰਡੀ, ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ।
ਉੱਤਰ– ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਹਰਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਦਯਾਜੀ ਸੀ|
ਉੱਤਰ– ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਨਾਂ ਮਾਤਾ ਭਾਣੀਜੀ ਸੀ|
ਉੱਤਰ– ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਚੋਥੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸੀ|
ਉੱਤਰ– ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਬਚਪਨ ਦਾ ਨਾਂ “ਜੇਠਾ ਜੀ” ਸੀ|